αεροστατικά διλήμματα

Μια γιγάντια, αόρατη γροθιά βάρεσε στο αερόστατο δύο αλλεπάλληλα χτυπήματα, ένα δύο, το δεύτερο πιο άγριο από το πρώτο (...). Στο διάστημα της σιωπής που ακολούθησε τη σαστιμάρα μας, πριν προλάβουν να ξαναρχίσουν οι φωνές, ήρθε η δεύτερη μπουνιά, χτυπώντας το μπαλόνι προς τα πάνω και προς τα δυτικά. Ξαφνικά πατούσαμε στον αέρα κι όλο μας το βάρος είχε συγκεντρωθεί στη λαβή των σφιγμένων μας γροθιών.

Αυτές οι δύο στιγμές μας στο κενό πιάνουν τόσο χώρο στη μνήμη μου, όσο θα' πιανε κι ένα πολυήμερο ταξίδι σε κάποιο ανεξερεύνητο ποτάμι. Η πρώτη μου αντίδραση ήταν να κρατηθώ γερά, για να χρησιμέψω σαν αντίβαρο στη δύναμη του αερόστατου. Το παιδί δεν ήταν σε θέση να κάνει τίποτα και, από στιγμή σε στιγμή, θα το έπαιρνε ο άνεμος. Δυο μίλια δυτικά υπήρχαν ηλεκτρικά καλώδια υψηλής τάσης. Ένα παιδί μονάχο του, που είχε ανάγκη βοήθειας. Ήταν καθήκον μου να κρατηθώ και νόμιζα πως το ίδιο θα κάναμε όλοι.

Σχεδόν ταυτόχρονα με την επιθυμία μου να γαντζωθώ από το σχοινί για να σώσω το αγόρι -δεν είχε μεσολαβήσει καλά καλά ένας καρδιακός παλμός-  ήλθαν στο νου μου άλλες σκέψεις, που περιείχαν φόβο και αστραπιαίους, περίπλοκους υπολογισμούς. Ανεβαίναμε και το έδαφος απομακρυνόταν, καθώς το μπαλόνι σπρωχνόταν προς τα δυτικά. Ήξερα ότι έπρεπε να τυλίξω τα πόδια μου γύρω από το σχοινί. Μα η άκρη του έφτανε μόλις στη μέση μου και τα δάχτυλά μου δεν άντεχαν πια να γραπώνουν. Τα πόδια μου χτυπούσαν στον άδειο αέρα. Κάθε κλάσμα του δευτερολέπτου που περνούσε, η απόστασή μας από τη γη μεγάλωνε και σε λίγο το να τα παρατήσω θ΄αποβούσε αδύνατο ή μοιραίο. Σε σύγκριση με μένα, ο Χάρι έμοιαζε ασφαλής, κουλουριασμένος μέσα στο καλάθι του. Ήταν πολύ πιθανό το αερόστατο να προσγειωνόταν ομαλά στους πρόποδες του λόφου. Το ότι εξακολουθούσα να κρατιέμαι εκεί, ίσως να μην οφειλόταν σε ένστικτο, μα σε κεκτημένη ταχύτητα και αδυναμία γρήγορης προσαρμογής.

Όμως να και πάλι, σε λιγότερο από ένα λουσμένο στην αδρεναλίνη καρδιοχτύπι αργότερα, μια άλλη μεταβλητή προστέθηκε στην εξίσωση: κάποιος άφησε το σχοινί του και το μπαλόνι, με τους κρεμασμένους επάνω του, εκτινάχτηκε αρκετά μέτρα ψηλότερα.

Δε γνωρίζω ούτε έμαθα ποτέ ποιος άφησε πρώτος το σχοινί του. Δεν είμαι πρόθυμος να δεχτώ ότι ήμουν εγώ. Το ίδιο όμως ισχυρίζονται και οι άλλοι -κανείς δεν παραδέχεται ότι άφησε πρώτος το δικό του σχοινί. Το σίγουρο είναι ότι αν δεν είχε σπάσει το κοινό μας μέτωπο, το συνολικό μας βάρος θα είχε προσγειώσει τι αερόστατο λίγο πιο κάτω στην πλαγιά μερικά δευτερόλεπτα αργότερα, καθώς εξασθενούσε η ριπή του ανέμου. Αλλά όπως είπα δεν υπήρχε συγκροτημένη ομάδα ούτε συγκεκριμένο σχέδιο και δεν παραβιάστηκε καμία συμφωνία. Κατά συνέπεια, δεν μπορούμε να μιλάμε για αποτυχία. Να θεωρήσουμε άραγε σωστό ότι ο καθένας φρόντισε για την πάρτη του; Έμεινε σε όλους μας τελικά, η ικανοποίηση ότι διαλέξαμε τη μόνη λογική λύση; Όχι, δεν είχαμε ούτε αυτήν την παρηγοριά, γιατί μέσα στη φύση του ανθρώπου υπάρχει γραμμένο ένα βαθύτερο, αρχέγονο και αυτόματο συμβόλαιο. Η συνεργασία αυτή απότελεί τη βάση των πρώτων κυνηγετικών μας επιτυχιών, τη δύναμη πίσω από την εξέλιξη της ανθρώπινης γλώσσας, την κόλλα της κοινωνικής μας συνοχής. Η δυστυχία που νιώσαμε με το θλιβερό επίλογο αυτής της ιστορίας ήταν η απόδειξη ότι είχαμε αποτύχει απέναντι στους εαυτούς μας. Αλλά η εγκατάλειψη υπήρχε κι αυτή στη φύση μας. Στις καρδιές μας είναι γραμμένος και ο εγωισμός. Αυτή είναι η σύγκρουση που αντιμετωπίζουμε ως θηλαστικά -τι να δώσεις στους άλλους και τι να κρατήσεις για τον εαυτό σου. Το να πατάμε σ΄αυτή τη διαχωριστική γραμμή, να ελέγχουμε τη συμπεριφόρα των άλλων και να ελεγχόμαστε απ' αυτούς, είναι εκείνο που ονομάζουμε ηθική. Κρεμασμένοι λίγα μέτρα πάνω από την κοφτή πλαγιά των λόφων Τσίλτερν, η ομάδα μας αντιμετώπισε το αρχέγονο, άλυτο ηθικό δίλημμα: εμείς ή εγώ;

Κάποιος είπε εγώ κι ύστερα δεν υπήρχε τίποτα να κερδηθεί λέγοντας εμείς.

Απόσπασμα από το Έμμονη Αγάπη

του Ιαν Μακ Γιουαν, 

εκδ. Νεφέλη