Αναχωρήσεις

Ιδέες, εκτιμήσεις, καθαρά εθνικές οδηγούν τα έθνη στο χαμό τους.
Θα ήθελα ένα έθνος να ήταν βουβό για τη δόξα και για τα
πλεονεκτήματά του και να μη μιλούσε ποτέ για τον εαυτό του.
Θα ήθελα ένα έθνος να είχε την πολιτική του πιθανού του μέλλοντος
και όχι του παρελθόντος του.
Η Ευρώπη είναι γεμάτη από ταυτόχρονες αψίδες του θριάμβου
που το άθροισμά τους είναι μηδέν. Όχι όμως και το άθροισμα των
μνημείων στους νεκρούς.

Paul Valery



Αφήνω πάνω-πάνω τον πάντα επίκαιρο Valery και φεύγω προς Ανατολάς
Πρώτος σταθμός Ισταμπούλ

water war edge

εκεί που τελειώνει ένας θεωρητικός πόλεμος
ξεκινά ένας άλλος, πραγματικός

Ο χαμογελαστός με το μαχαίρι κάτω από την κάπα

 Ο Coleridge παρατηρεί ότι όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται αριστοτελικοί ή πλατωνικοί. Οι δεύτεροι θεωρούν ότι οι ομοταξίες, οι τάξεις και τα γένη είναι πραγματικότητες ˙ οι πρώτοι ότι είναι γενικεύσεις ˙ γι αυτούς, η γλώσσα δεν είναι παρά ένα προσεγγιστικό παιχνίδι συμβόλων ˙ για τους άλλους είναι ένας χάρτης του σύμπαντος. Ο πλατωνικός γνωρίζει πως το σύμπαν είναι κατά κάποιο τρόπο ένα κλειστό σύστημα, μια τάξη ˙ όμως, για τον αριστοτελικό, η τάξη αυτή μπορεί να είναι ένα σφάλμα ή μια ψευδαίσθηση, που οφείλεται στην ελλειπή μας γνώση. Παρόντες σε όλα τα γεωγραφικά πλάτη, σε όλες τις εποχές, οι δύο αθάνατοι ανταγωνιστές άλλαζαν γλώσσα και όνομα ˙ από τη μια, ο Παρμενίδης, ο Πλάτων, ο Σπινόζα, ο Francis Bradley ˙από την άλλη, ο Ηράκλειτος, ο Αριστοτέλης, ο Locke, ο Hume, o Willam James. Στις επίμοχθες σχολές του Μεσαίωνα, όλοι επικαλούνται τον Αριστοτέλη, όμως μόνο οι νομιναλιστές είναι Αριστοτέλης ˙ οι ρεαλιστές είναι Πλάτων. Ο George Henry Lewes εξέφρασε την άποψη  ότι η μοναδική μεσαιωνική διαμάχη που έχει κάποια φιλοσοφική αξία είναι η μεταξύ νομιναλισμού και ρεαλισμού
...
Μπορούμε να πούμε ότι το πρωταρχικό για τον ρεαλισμό ήταν οι καθολικές έννοιες (εμείς θα τις λέγαμε αφηρημένες ˙ο Πλάτων θα' λεγε ιδέες, μορφές) και για τον νομιναλισμό, τα άτομα. Η Ιστορία της Φιλοσοφίας δεν είναι ένα άχρηστο μουσείο περισπασμών και λεκτικών παιχνιδιών ˙κατά πάσα πιθανότητα, οι δύο αυτές θέσεις ανταποκρίνονται στους δύο μόνο  τρόπους αίσθησης της πραγματικότητας. Γράφει ο Maurice de Wulf: " Ο άκρατος ρεαλισμός δέχτηκε τις πρώτες συμφύσεις. Ο χρονικογράφος Heriman (11 αιώνας) αποκαλεί antiqui doctores όσους διδάσκουν τη διαλεκτική in re.˙ o Aβελάρδος αναφέρεται σ' αυτήν ως antiqua doctrina, και ως τα τέλη του 12ου αιώνα, οι αντίπαλοι της ονομάζονται moderni". Mια θέση, που σήμερα μας φαίνεται αδιανόητη, τον 9ο αιώνα εθεωρείτο προφανής, και, μάλιστα ίσχυσε ως τον 14 αιώνα. Ο νομιναλισμός, πάλαι ποτέ νεωτερισμός ελάχιστων ανθρώπων, σήμερα αγκαλιάζει όλον τον κόσμο ˙ η νίκη του είναι τόσο ευρεία και τόσο ολοκληρωτική, ώστε το όνομά του είναι πια άχρηστο. Κανείς δε δηλώνει νομιναλιστής, γιατί είναι αδύνατο να' ναι κάτι άλλο. Ας προσπαθήσουμε πάντως να καταλάβουμε τους ανθρώπους του Μεσαίωνα, για τους οποίους το ουσιώδες, δεν ήταν ο άνθρωπος αλλά η ανθρωπότητα, δεν ήταν τα άτομα, αλλά το είδος, όχι τα είδη, αλλά το γένος, όχι τα γένη, αλλά ο Θεός. Απ' αυτές τις έννοιες ανεφύη κατά τη γνώμη μου, η αλληγορική λογοτεχνία: μύθος των αφηρημένων ιδεών, όπως το μυθιστόρημα είναι μύθος των ατόμων. Οι αφηρημένες έννοιες προσωποποιούνται˙ γι' αυτό και κάθε αλληγορία έχει κάτι μυθιστορηματικό.
Το πέρασμα από την αλληγορία στο μυθιστόρημα, από τα είδη στα άτομα, απ' τον ρεαλισμό στον νομιναλισμό, κράτησε κάμποσους αιώνες, θ' αποτολμήσω όμως μια ιδεώδη ημερομηνία: εκείνη τη μέρα του 1382, που ο Geoffry Chauser, χωρίς να ξέρει ίσως πως ήταν νομιναλιστής, θέλησε να μεταφράσει στα αγγλικά τον στίχο του Βοκάκιου E con gli occulti ferri i Tradimenti ("Kαι οι Προδοσίες με τα κρυφά σιδερικά τους") και το απέδωσε έτσι: The smyler with the knife under the clock ("Ο χαμογελαστός με το μαχαίρι κάτω από την κάπα").

Χόρχε Λούις Μπόρχες, Από τις αλληγορίες στα μυθιστορήματα 
που περιλαμβάνεται στις Διερευνήσεις
εκδ. Ύψιλον

 

Υ.Γ. Μακριά, μέσα στα απώτατα βάθη του Αμνού, ο πόλεμος συνεχίζεται. 
Οδυσσέας Ελύτης

Στο κενό ανάμεσα

I grow old... I grow old...

I shall wear the bottoms of my trousers rolled.

T.S. Elliot, The Love Song of J. Alfred Prufrock

Ελάτε τώρα, να σας μετρήσω, του είπε ο αστυνομικός αφού είχε συμπληρώσει όλα τα άλλα στοιχεία του, πάνω στο καινούργιο δελτίο ταυτότητας. 

"Μα το ύψος μου αναφέρεται στην παλιά μου ταυτότητα", αντέδρασε αυτός, "είμαι ένα και εβδομήντα πέντε".

Ο αστυνομικός χαμογέλασε ειρωνικά. "Τότε, ήσασταν είκοσι χρονών, τώρα εξήντα πέντε. Ας κάνουμε μιαν επαλήθευση".

Αν και δεν καταλάβαινε τι νόημα είχε αυτή η επαλήθευση, ανέβηκε στο ειδικό βάθρο, ίσιωσε, σε στάση προσοχής, το κορμί του και ο αστυνομικός κατέβασε, ως το γυμνό κρανίο του, την κρύα μεταλλική μπάρα. "Ένα και εβδομήντα δύο", του ανακοίνωσε, με το ίδιο χαμόγελο.

Ένιωσε να του κόβονται τα πόδια. "Μα πώς είναι δυνατόν΄" αναφώνησε. "Τι έγιναν αυτά τα τρία εκατοστά; Ποιος μου τα πήρε;"

"Ο χρόνος, ξέρετε...", αποκρίθηκε ο αστυνομικός, και το χαμόγελό του είχε τώρα μια χροιά συμπόνιας, "... ο χρόνος ροκανίζει τους σπονδύλους. Όσο μεγαλώνει κανείς, τόσο χαμηλώνει".

Στο άκουσμα αυτών των λόγων, άστραψε κάτι ξαφνικά μες στο μυαλό του κι είδε τον εαυτό του ως μπονσάι και τον χρόνο, διεστραμμένο Γιαπωνέζο κηπουρό, να τον μικραίνει και να τον μικραίνει...

"Α, πως γερνάω... πώς γερνάω.../ Το πανταλόνι με μπατζάκια γυρισμένα θα φοράω", μουρμούρισε, συνειδητοποιώντας για πρώτη φορά, την τραγικότητα αυτών των στίχων που, άλλοτε, του φαίνονταν απλώς αστείοι.

"Τι είπατε;" ρώτησε ο αστυνομικός.

"Μπα, τίποτε... Θυμήθηκα μονάχα κείνη τη ρήση των αρχαίων ημών προγόνων: Ον οι θεοί φιλούσι, αποθνήσκει νέος... και ένα εβδομήντα πέντε".

Ο αστυνομικός γέλασε. Αυτός όχι.

Αργύρης Χιόνης

Το Μπονσάι

Από  τη συλλογή Το οριζόντιο ύψος και άλλες αφύσικες ιστορίες, εκδ. Κίχλη.

Το παραπάνω απόσπασμα το απόλαυσα πίνοντας έναν γρήγορο καφέ ανάμεσα σε δυο δουλειές. Μέρες τώρα με γυρόφερνε ο Έλιοτ και είπα μόλις επιστρέψω σπίτι να ανοίξω το βιβλίο σε μια τυχαία σελίδα. Ταυτόχρονα, σε κάποιο άλλο σημείο του μυαλού μου χτυπούσε ένα καμπανάκι για κάτι άλλο,  κάτι για κόκαλα και γηρατειά που είχα μάλλον πρόσφατα διαβάσει. Αλλά πού; ποιανού; -Δεν θυμήθηκα. Επέστρεψα στη δουλειά και μετά στο  σπίτι. Άνοιξα τον Ελιοτ σε τυχαία σελίδα. Διάβασα:

..At the still point of the turning world. Neither flesh, nor fleshless; 

Neither from, nor towards; at the still point, there the dance is,

But neither arrest, nor movement. And do not call it fixity,

Where past and future are gathered. Neither movement from nor towards,

Neither ascent nor decline. Except for the point, the still point,

There would be no dance, and there is only the dance.

I can only say, there we have been: but I cannot say where.

And I cannot say, how long, for that is to place it in time...

-Απόσπασμα από το Burnt Norton,  Τέσσερα Κουαρτέτα-.

Έκλεισα τον Έλιοτ. Έστριψα τσιγάρο. Κάπνισα κοιτώντας σε πρώτο πλάνο μια νεαρή ελιά και πίσω το βουνό ν αχνίζει από τη ζέστη. 

Το άλλο που με γυρόφερνε νωρίτερα, αδύνατο να το θυμηθώ. Συνέχισα να καπνίζω. Σκέφτηκα πως μέσα στο νου πρέπει να υπάρχουν απότομες βυθομερτικές αλλαγές. Όπως στη θάλασσα. Για να ψαρέψεις μπαλάδες πηγαίνεις εκεί που αλλάζει ξαφνικά το βάθος κατά 10-15 μέτρα. Στο κενό ανάμεσα στον έναν και τον άλλον πάτο, κυνηγάνε οι μπαλάδες την τροφή τους. Κάπου σ΄ένα τέτοιο κενό, κολυμπούσε  το χνάρι που έψαχνα. 

Έσβησα το τσιγάρο. Τάισα τις γάτες. Έκανα μια γύρα στη μπλογκόσφαιρα. Έπεσα πάνω σ΄αυτήν την πολύ συγκινητική, για μένα, ανάρτηση του Σαραντάκου: Λαπαθιώτης-Καραγάτσης, η δεύτερη "συνάντηση" . 

Kι εκεί, λες και είχε μπει το σωστό δόλωμα στο αγκίστρι, θυμήθηκα αυτό που μου ξέφευγε.

Συνέβη το εξής: Το βιβλίο που αιωρούνταν στο κενό, ήταν τα Διαλαθόντα της Ντίνας Καραβίτη. Διαβάζοντας την ανάρτηση του Σαραντάκου, θυμήθηκα το ποίημα που έχει γράψει για τον Λαπαθιώτη και από κει συνειδητοποίησα πως νωρίτερα δεν αναζητούσα παρά αυτό το βιβλίο.

Άναψα κι άλλο τσιγάρο. Οι γάτες είχαν φάει και ήταν απορροφημένες με την καθαριότητα. 

Άνοιξα τα Διαλαθόντα κι έψαξα αυτά που ήθελα

Αναφορά στον ποητή

Ναπολέοντα Λαπαθιώτη

Το σπίτι σας, αγαπητέ

τα σφράγισε

τα ξύλινα ματόκλαδα.

Όπως κι εσείς

το φως 

δεν θέλει πια να βλέπει.

"Είχα παιδί μονάκριβο", μου είπε.

"Το πόνεσα

το κοίμησα

με όνειρα το τάισα

και ίσκιους.

Σαν ποιητή 

ναρκομανή και πένητα

τον έζησα.

Αυτόχειρα

σαν σήμερα τον έθαψα..."

Κι ενώ το σπίτι-μνήμα σας

στη μνήμη σας ορκίστηκε

σιγά σιγά να λιώνει

ο παιδικός σας σύντροφος

ο έμπιστος ο φίλος

που όταν σας έχασε έλεγε

χειμώνιασε η ζωή μου

ο κήπος σας 

σας λέω μετά λύπης μου

ότι κι αυτός σας πρόδωσε.

Ανθίζει πάλι φέτος.

και..

 Καθ΄οδόν

Νοσταλγούν 

τα κόκαλα 

τη γη τους.

Γι' αυτό και οι γέροι 

περπατούν σκυφτοί.

-Ντίνα Καραβίτη, Διαλαθόντα, εκδ. Κέδρος-

Aπορροφήθηκα. Συνέχισα να διαβάσω ως το σούρουπο. Άφησα τις γάτες να κοιμούνται, την πόρτα ορθάνοιχτη και τα παράθυρα -μπας και μπει λίγος αέρας-  και βγήκα για περίπατο

απαντώντας σε μια επείγουσα ανάγκη να εισπνεύσω το βαθύ άρωμα ώριμης συκιάς

αεροστατικά διλήμματα

Μια γιγάντια, αόρατη γροθιά βάρεσε στο αερόστατο δύο αλλεπάλληλα χτυπήματα, ένα δύο, το δεύτερο πιο άγριο από το πρώτο (...). Στο διάστημα της σιωπής που ακολούθησε τη σαστιμάρα μας, πριν προλάβουν να ξαναρχίσουν οι φωνές, ήρθε η δεύτερη μπουνιά, χτυπώντας το μπαλόνι προς τα πάνω και προς τα δυτικά. Ξαφνικά πατούσαμε στον αέρα κι όλο μας το βάρος είχε συγκεντρωθεί στη λαβή των σφιγμένων μας γροθιών.

Αυτές οι δύο στιγμές μας στο κενό πιάνουν τόσο χώρο στη μνήμη μου, όσο θα' πιανε κι ένα πολυήμερο ταξίδι σε κάποιο ανεξερεύνητο ποτάμι. Η πρώτη μου αντίδραση ήταν να κρατηθώ γερά, για να χρησιμέψω σαν αντίβαρο στη δύναμη του αερόστατου. Το παιδί δεν ήταν σε θέση να κάνει τίποτα και, από στιγμή σε στιγμή, θα το έπαιρνε ο άνεμος. Δυο μίλια δυτικά υπήρχαν ηλεκτρικά καλώδια υψηλής τάσης. Ένα παιδί μονάχο του, που είχε ανάγκη βοήθειας. Ήταν καθήκον μου να κρατηθώ και νόμιζα πως το ίδιο θα κάναμε όλοι.

Σχεδόν ταυτόχρονα με την επιθυμία μου να γαντζωθώ από το σχοινί για να σώσω το αγόρι -δεν είχε μεσολαβήσει καλά καλά ένας καρδιακός παλμός-  ήλθαν στο νου μου άλλες σκέψεις, που περιείχαν φόβο και αστραπιαίους, περίπλοκους υπολογισμούς. Ανεβαίναμε και το έδαφος απομακρυνόταν, καθώς το μπαλόνι σπρωχνόταν προς τα δυτικά. Ήξερα ότι έπρεπε να τυλίξω τα πόδια μου γύρω από το σχοινί. Μα η άκρη του έφτανε μόλις στη μέση μου και τα δάχτυλά μου δεν άντεχαν πια να γραπώνουν. Τα πόδια μου χτυπούσαν στον άδειο αέρα. Κάθε κλάσμα του δευτερολέπτου που περνούσε, η απόστασή μας από τη γη μεγάλωνε και σε λίγο το να τα παρατήσω θ΄αποβούσε αδύνατο ή μοιραίο. Σε σύγκριση με μένα, ο Χάρι έμοιαζε ασφαλής, κουλουριασμένος μέσα στο καλάθι του. Ήταν πολύ πιθανό το αερόστατο να προσγειωνόταν ομαλά στους πρόποδες του λόφου. Το ότι εξακολουθούσα να κρατιέμαι εκεί, ίσως να μην οφειλόταν σε ένστικτο, μα σε κεκτημένη ταχύτητα και αδυναμία γρήγορης προσαρμογής.

Όμως να και πάλι, σε λιγότερο από ένα λουσμένο στην αδρεναλίνη καρδιοχτύπι αργότερα, μια άλλη μεταβλητή προστέθηκε στην εξίσωση: κάποιος άφησε το σχοινί του και το μπαλόνι, με τους κρεμασμένους επάνω του, εκτινάχτηκε αρκετά μέτρα ψηλότερα.

Δε γνωρίζω ούτε έμαθα ποτέ ποιος άφησε πρώτος το σχοινί του. Δεν είμαι πρόθυμος να δεχτώ ότι ήμουν εγώ. Το ίδιο όμως ισχυρίζονται και οι άλλοι -κανείς δεν παραδέχεται ότι άφησε πρώτος το δικό του σχοινί. Το σίγουρο είναι ότι αν δεν είχε σπάσει το κοινό μας μέτωπο, το συνολικό μας βάρος θα είχε προσγειώσει τι αερόστατο λίγο πιο κάτω στην πλαγιά μερικά δευτερόλεπτα αργότερα, καθώς εξασθενούσε η ριπή του ανέμου. Αλλά όπως είπα δεν υπήρχε συγκροτημένη ομάδα ούτε συγκεκριμένο σχέδιο και δεν παραβιάστηκε καμία συμφωνία. Κατά συνέπεια, δεν μπορούμε να μιλάμε για αποτυχία. Να θεωρήσουμε άραγε σωστό ότι ο καθένας φρόντισε για την πάρτη του; Έμεινε σε όλους μας τελικά, η ικανοποίηση ότι διαλέξαμε τη μόνη λογική λύση; Όχι, δεν είχαμε ούτε αυτήν την παρηγοριά, γιατί μέσα στη φύση του ανθρώπου υπάρχει γραμμένο ένα βαθύτερο, αρχέγονο και αυτόματο συμβόλαιο. Η συνεργασία αυτή απότελεί τη βάση των πρώτων κυνηγετικών μας επιτυχιών, τη δύναμη πίσω από την εξέλιξη της ανθρώπινης γλώσσας, την κόλλα της κοινωνικής μας συνοχής. Η δυστυχία που νιώσαμε με το θλιβερό επίλογο αυτής της ιστορίας ήταν η απόδειξη ότι είχαμε αποτύχει απέναντι στους εαυτούς μας. Αλλά η εγκατάλειψη υπήρχε κι αυτή στη φύση μας. Στις καρδιές μας είναι γραμμένος και ο εγωισμός. Αυτή είναι η σύγκρουση που αντιμετωπίζουμε ως θηλαστικά -τι να δώσεις στους άλλους και τι να κρατήσεις για τον εαυτό σου. Το να πατάμε σ΄αυτή τη διαχωριστική γραμμή, να ελέγχουμε τη συμπεριφόρα των άλλων και να ελεγχόμαστε απ' αυτούς, είναι εκείνο που ονομάζουμε ηθική. Κρεμασμένοι λίγα μέτρα πάνω από την κοφτή πλαγιά των λόφων Τσίλτερν, η ομάδα μας αντιμετώπισε το αρχέγονο, άλυτο ηθικό δίλημμα: εμείς ή εγώ;

Κάποιος είπε εγώ κι ύστερα δεν υπήρχε τίποτα να κερδηθεί λέγοντας εμείς.

Απόσπασμα από το Έμμονη Αγάπη

του Ιαν Μακ Γιουαν, 

εκδ. Νεφέλη

Γυναίκες

Nina and the wind

Πηγαίνοντας σήμερα στη δουλειά ένα ουράνιο τόξο μισό χαμένο μέσα στα σύννεφα
Στο βάθος οι ανεμόμυλοι
Μπήκα στο γραφείο την ώρα που χτυπούσε το τηλέφωνο
Με ρώτησε τι αποφάσισα Του είπα πως δεν θα επιστρέψω
Επιτόκιο στα δικά μου ομόλογα είναι οι αποφάσεις μου και μόνο
Αυτές θα έχω να ξεχρεώσω Κοιτώντας ορίζοντα και όχι μπετόν
Τουλάχιστον γι' αυτό το χρέος την ευθύνη την έχω αποκλειστικά εγώ
Δεν το φεσώθηκα από τις επιλογές και την ανικανότητα άλλων

Καλό μήνα

Γαμούμε εν ειρήνη ;

nicanor parra, 1914

Aς υποθέσουμε πως είναι τέλειος άνθρωπος

ας υποθέσουμε ότι σταυρώθηκε
ας υποθέσουμε ακόμη κι' ότι αναστήθηκε
-αδιάφορα μου είναι όλ' αυτά-
εκείνο που θα ήθελα εγώ να ξεκαθαριστεί
είναι τι έγινε η βούρτσα των δοντιών
πρέπει απαραιτήτως να τη βρούμε.

Supongamos que es hombre perfecto

supongamos que fue crucificado
supongamos incluso que se levantoo de la tumba
-todo eso me tiene sin cuidado-
lo que yo deseria aclarar
es el enigma del cepillo de dientes
hay que hacerlo aparecer como sea

Agnus dei

Xωμάτινος ορίζοντας

χωμάτινα άστρα

Δάκρυα και λυγμοί πνιγμένοι
Στόμα που φτύνει χώμα

δόντια μαλακά

Κορμί που δεν είναι παρά ένα σακί χώμα
Χώμα με χώμα-χώμα με σκουλήκια.

Ψυχή αθάνατη-πνεύμα χωμάτινο.

Αμνέ του θεού που ξεπλένεις τις αμαρτίες του κόσμου
Πες μου πόσα μήλα υπάρχουν στον γήινο παράδεισο.

Αμνέ του θεού που ξεπλένεις τις αμαρτίες του κόσμου
Κάνε μου τη χάρη να μου πεις την ώρα.

Αμνέ του θεού που ξεπλένεις τις αμαρτίες του κόσμο
Δωσ' μου το μαλλί σου να φτιάξω ένα πουλόβερ.

Αμνέ του θεού που ξεπλένεις τις αμαρτίες του κόσμου
Άσε μας να γαμούμε εν ειρήνη:
Μη χώνεις τη μύτη σου σ' αυτή την ιερή υπόθεση.

Agnus Dei

Horizonte de tierra

astros de tierra

Lagrimas y sollozos reprimidos
Boca que no escupe tierra

dientes blancos

Cuerpo que no es mas que un saco de tierra
Tierra con tierra-tierra con lombrices.

Alma immortal espiritu de tierra.

Cordero de dios que lavas los pecados del mundo
Dime cuantas manzanas hay en el paraìso terrenal.

Cordero de dios que lavas los pecados del mundo
Hazme el favor de decirme la hora.

Cordero de dios que lavas los pecados del mundo
Dame tu lana para hacerme un sweater

Cordero de dios que lavas los pecados del mundo
Dejanos fornicar tranquilamente:
No te inmiscuyas en ese momento sagrado.

Nicanor Parra
Ποιήματα επείγουσας ανάγκης
Μετάφραση Αργύρης Χιόνης
εκδ. Γαβριηλίδη

Καλές γιορτές!

της ώρας

Πάταγα με τα πόδια και πάγαινα, ανάπνεα -για να μη σκάσω- αέρα. Εεε...μα βέβαια...λέω σ' ένα σκυλί, δίχως νόημα, που ανύποπτο πήγαινε με τη νουρά του στα σκέλια. Στο άκουσμα ο σκύλος ξαφνιάστηκε κι' έκαμε -σαν για να φυλαχτεί- κάποια κλίση. Το βλέμμα του, φοβισμένο, με τρύπησε. Τότε ιδόντας έναν διαβάτη που κούτσαινε, σκέφτηκα πως ένας διαβάτης κουτσαίνει. Κι' αιστάνομαν να μην έχω αντίρρηση. Σκέφτηκα πως κουτσός αυτός θ' αργήσει να φτάσει στον τάφο του... Τι μ' έγνοιαζε μένα πούσαν τα σπίτια τετράγωνα; Τ' είχα να κάμω πούταν στρόγγυλη η ημέρα; Αν έκρουα τα παλαμάκια μου τ' άκουγα, αν έπαυα να περπατάω, σταματούσα. Κι' ότι ήθελα έκανα. Μπόραγα να πάω αποδώ, μπόραγα να στρίψω αποκείθες. Και τραβάω σ' ένα ρεστοράν αντίκρυ μου. Στέκομαι εκεί στην πόρτα κυττάζοντας τι φάτσες κάνουν όταν τρώνε οι άνθρωποι. Τα πηρούνια, στο φως του ήλιου, φλεγόντουσαν, κι' οι άνθρωποι μοιάζαν σα να μάσαγαν λάμψεις. Και άκουσα ένα γκαρσόν να φωνάζει: "εντόσθια της ώρας..."
- Μα έχει -ρωτάω έναν πούβγαινε- έχει εντόσθια η ώρα; Ο άνθρωπος έστριψε βλοσυρός και με κύτταξε και μούπε να πάω
-λέει- στο διάβολο

Γιάννης Σκαρίμπας
από το σόλο του Φίγκαρω

Ρενέ Τσαρ - Πωλ Βαλερύ, σκέψεις παράλληλες

René Char, 1907-1988

Je vois l’ homme perdu de perversions
politiques, confondant action et expiation,
nommant conquête son anéantissement.

Bλέπω τον άνθρωπο να πελαγώνει μέσα
στις διαστροφές της πολιτικής. Συγχέει
πράξη με εξιλέωση και ονομάζει κατά-
κτηση τον εκμηδενισμό του.
-----------------------------------------
Viendra le temps où les nations sur la
marelle de l’ univers seront aussi étroi-
tement dépendantes les unes des autres
que les organes d’ un même corps, so-
lidaires en son économie. Le cerveau,
plein à craquer de machines, pourra-t-il
encore garantir l’ existence du mince
ruisselet de rêve et d’ évasion? L’ homme,
d’ un pas somnambule, marche vers les
mines meurtières, conduit par le chant
des inventeurs…

Θα έρθει ο καιρός που τα έθνη στο παι-
χνίδι του κόσμου θα εξαρτιώνται τόσο
στενά, το ένα από το άλλο όπως τα όργα-
να ενός σώματος, αλληλέγγυα στην οι-
κονομία του. Ο εγκέφαλος, ασφυχτικά
γεμάτος από μηχανές, θα μπορεί ακόμα
να εγγυηθεί το λεπτό ρυάκι ονείρου και
φυγής, την ύπαρξή του; Ο άνθρωπος πο-
ρεύεται με βήμα υπνοβάτη προς νάρκες
θανατηφόρες. Οι εφευρέτες τραγουδούν
και τον οδηγούν…
----------------------------------------
Nous devons surmonter notre rage et
notre dégoût, nous devons les faires
partager, afin d’ élever et d’ élargir notre
action comme notre morale.

Πρέπει να ξεπεράσουμε την οργή και την
αποστροφή μας, πρέπει να τις μοιρα-
στούμε με τους άλλους ώστε να εγείρου-
με και να διευρύνουμε την πράξη μας όπως
και το ηθικό μας.
--------------------------------------------
La lucudité est la blessure la plus rap-
prochée du soleil.

Η διαύγεια είναι η πληγή η πιο κοντινή
στον ήλιο.

------------------------------------------------------------

Ρενέ Τσαρ
"...To δέντρο είναι που βλέπει"
μετάφραση Κατερίνα Τρακάκη- Σωτήρης Γουνελας
εκδ. Αρμός.

Οι παράλληλες σκέψεις του Βαλερύ

Nέες φωνές fado, ana sofia varela

Πορτογαλία ξανά.
Κάτι σαν παρηγοριά
από τη μοναδική ευρωπαϊκή χώρα
που δεν επικράτησε η δεξιά

Nέες φωνές fado, Ana Moura

Alfama

Mientras

La cabalgata

Se viene por la noche
como un comienzo de aria;
se allegan unas vivas
trabazones de alas.
Me da en la cara un alto
muro de marejada,
y saltan, como un hijo,
contentas, mis entrañas.

Soy vieja; amé los héroes
y nunca vi su cara;
por habre de su carne
yo he comido las fàbulas.

Ahora despierto a un niño
y destapo su cara,
y lo saco desnudo
a la noche delgada,
y lo hondeo en el aire
mientras el río pasa,
porque lo tome y lleve
la vieja Cabalgata...

Gabriella Mistral
Τala
--------------------------------

Απόσπασμα από το Ιππικό

Έρχονται από τη νύχτα
σαν την αρχή μιας άριας∙
μαζεύονται ολοζώντανα
κάποια φτερά και σμίγουν.
Με χτυπάει καταπρόσωπο
ο ορυμαγδός της θάλασσας,
και σαν παιδί χορεύουν,
χαρούμενα τα σπλάχνα μου.

Είμαι γριά∙ αγάπησα τους ήρωες
και ποτέ δεν τους είδα∙
από πείνα για τη σάρκα τους
έφαγα τα παραμύθια.

Τώρα ξυπνάω ένα παιδί,
ξεσκεπάζω το πρόσωπό του
και το παίρνω γυμνό
στη λεπτοκαμωμένη νύχτα,
το κουνώ στον αέρα,
ενώ περνάει το ποτάμι
να το πάρει να φύγει
το παλιό Ιππικό...

Τα καλύτερα ποιήματά της

Gabriella Mistral
μετάφραση Ρήγας Καππάτος
εκδ. Εκάτη

Λώροι γύρω απ΄το σήμερα

-Kαι βρίσκετε πως τα παιχνίδια των ποετάστρων, αυτά έχουν βάρος;

-Είναι δύσκολη η τέχνη, είπε με απάθεια ο Στρατής, και πολλοί αποτυχαίνουν. Όμως δε βρίσκω άλλο τρόπο να πω τη συγκίνησή μου.

Το στόμα της κυρίας έμοιαζε τώρα απειροελάχιστο από την περιφρόνηση:

-Και ποιος σκοτίζεται για τη συγκινησούλα σας! Πραγματική ποίηση μπορεί να κάνει μονάχα ο προφήτης που θα δώσει στον κόσμο μια καινούργια πίστη.

-Έχω την εντύπωση, αποκρίθηκε ο Στρατής, πως αυτό είναι άλλο πράγμα. Όμως νομίζω πως αν επιτύχει κανείς να εκφράσει αληθινά τη συγκίνηση που του δίνει ο κόσμος, βοηθά τους άλλους να μη χάνουν την πίστη που πρέπει να έχουν μέσα τους.

-Μα ποιά συγκίνηση; οποιαδήποτε;

-Μου φαίνεται οποιαδήποτε.

-Ώστε δεν έχετε κοσμοθεωρία;

-Η κοσμοθεωρία μου θα βγει, αν κανένας τη χρειάζεται, όταν τελειώσει η εργασία μου.

-Δηλαδή από την ανάποδη, αποκρίθηκε η κυρία. Είναι φριχτό να υπάρχουν ακόμη νέοι που σκέφτονται έτσι, σήμερα. ΣΗΜΕΡΑ.

Ο αντίχειρας και ο δείχτης άρχισαν πάλι ν' ανοιγοκλείνουν και να κόβουνε σπάγγους και κλωστές, να κόβουνε λώρους γύρω από το σήμερα.

Απόσπασμα από το

Έξι νύχτες στην Ακρόπολη

Γιώργος Σεφέρης

εκδ. Ερμής.

με πεζά και κεφαλαία

O κύριος αυτός αποτελείται μόνον από γράμματα του αλφαβήτου. Πλήθος γραμμάτων, εννοείται, ο αριθμός των γραμμάτων είναι αστρονομικός. Πάντως είναι μόνο γράμματα.

Από δω η φίλη του. Αυτή αποτελείται, όπως μπορεί ο καθένας να δει, από σάρκα και οστά. Και τι σάρκα! Χάρμα οφθαλμών, χαίρεσαι να τη βλέπεις, πόσο μάλλον να την αγγίζεις!

Τώρα πάνε κι οι δυο μαζί στο πανηγύρι. Στη βαρκούλα και στον τεράστιο τροχό που γυρίζει, όλα πήγαν καλά. Να όμως που φτάνουν μπροστά στον πάγκο της σκοποβολής. Πρόκειτε βέβαια για έναν πάγκο σκοποβολής που διαφέρει από τους συνηθισμένους.

"Εξέτασε τον εαυτό σου!" λέει μια πινακίδα πάνω από τον πάγκο. Κι από κάτω οι κανόνες του παιχνιδιού. Είναι μόνο τρεις:

1. Κάθε βολή πετυχαίνει σίγουρα.

2. Για κάθε επιτυχία δίνεται μια βολή δωρεάν.

3. Η πρώτη βολή δεν χρεώνεται.

Ο άντρας με το χέρι περασμένο γύρω από τους γοφούς της φίλης του, μελετά προσεκτικά τον κανονισμό. Στην αρχή δεν έδωσε σημασία, εκείνη όμως τον πίεσε να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία. Θέλει να δει πως τα καταφέρνει εκείνος στην σκοποβολή.

Ο κύριος όμως δεν θέλει.

"Γιατί όχι αγάπη μου; Τι σε πειράζει;"

Αυτό που τον πειράζει είναι ότι ο στόχος είναι κι αυτός ασυνήθιστος σαν όλα τ' άλλα σ' αυτό τον πάγκο. Πρέπει κανείς να πυροβολήσει τον ίδιο του τον εαυτό, δηλαδή την εικόνα του όπως φαίνεται μέσα στον καθρέφτη απέναντι. Και ο κύριος που αποτελείται από γράμματα δεν νιώθει αρκετά πραγματικός, ώστε να διακρίνει και μάλιστα τόσο τολμηρά ανάμεσα στον εαυτό του και την αντανάκλασή του.

"Ή θα ρίξεις ή θα χωρίσουμε!" τον απειλεί στο τέλος θυμωμένη η φιλενάδα του.

Εκείνος κουνάει το κεφάλι. Τότε κι εκείνη φεύγει, πιασμένη στο μπράτσο ενός χασάπη, που καταλαβαίνει από σάρκα και οστά.

Ο κύριος μένει πίσω και την κοιτάζει. Κι όταν εκείνη χάνεται πια ανάμεσα στο πλήθος και δεν την φτάνει με τη ματιά του, τότε διαλύεται κι αυτός σχηματίζοντας ένα μικρό σωρό κατάχαμα από πεζά και κεφαλαία, που οι περαστικοί ποδοπατούν.

Θα μπορούσε θαυμάσια και να πυροβολήσει, έτσι δεν είναι;

Μιχαελ Έντε

Ο καθρέφτης μες στον καθρέφτη

εκδ. Ψυχογιός.

ΣΕ ΤΡΟΧΙΑ ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ

Το αγοράκι με το στραβισμό, όταν ξύπνησε, θέλησε να πάει στο αποχωρητήριο, είχε διάρροια, κάτι το πείραξε έτσι αδύναμο που ήταν, αλλά γρήγορα είδε ότι δεν μπορούσε να μπει μέσα, απ’ ό,τι φαίνεται η γριά του κάτω ορόφου είχε χρησιμοποιήσει όλα τα αποχωρητήρια του κτηρίου μέχρι που δεν έπαιρναν άλλη χρήση, μόνο από μια εκπληκτική σύμπτωση κανείς από τους επτά, την προηγούμενη μέρα, προτού πάνε για ύπνο, δεν χρειάστηκε να ικανοποιήσει τις ανάγκες της κοιλιακής χώρας, αλλιώς θα το ήξεραν ήδη. Τώρα τις ένοιωθαν όλοι, και πάνω απ’ όλους ο ταλαίπωρος μικρός που δεν μπορούσε πια να κρατηθεί πραγματικά, όσο κι αν δυσκολευόμαστε να το παραδεχτούμε, αυτά τα βρώμικα γεγονότα της ζωής θα πρέπει να περιλαμβάνονται σε οποιαδήποτε εξιστόρηση, με το έντερο ήσυχο όλοι έχουν ιδέες, συζητούν, λόγου χάρη, αν υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στα μάτια και τα αισθήματα, ή αν το αίσθημα ευθύνης είναι φυσική συνέπεια της καλής όρασης, όταν όμως σφίγγει η δυσκολία, όταν το σώμα μάς εξαντλεί στους πόνους και την αγωνία, τότε βγαίνει στην επιφάνεια το ζώο μέσα μας. Στον κήπο, αναφώνησε η γυναίκα του γιατρού, και είχε δίκιο…
…Πιάνοντας την κοιλιά του, υποβασταζόμενο από τη γυναίκα του γιατρού, το αγοράκι με το στραβισμό κατέβηκε τα σκαλιά αγωνιώντας, πάλι καλά που κατάφερε και κρατήθηκε ως εκεί ο καημένος, ας μην έχουμε άλλη απαίτηση, στα τελευταία σκαλοπάτια ο σφιγκτήρας έπαψε πια ν’ αντιστέκεται στην εσωτερική πίεση, τις συνέπειες τις φαντάζεστε. Στο μεταξύ οι υπόλοιποι πέντε κατέβαιναν όπως μπορούσαν τη σκάλα υπηρεσίας, κι αν ακόμα τους είχε μείνει λίγη ντροπή απ’ το διάστημα που έζησαν στην καραντίνα, είχε έρθει τώρα η ώρα να τη χάσουν. Σκορπισμένοι στον κήπο, βογκώντας απ’ την προσπάθεια, υποφέροντας από ένα ίχνος ανώφελης συστολής, έκαναν ό,τι είχαν να κάνουν.

.

Περί τυφλότητος

εκδ. Καστανιώτη

ΣΕ ΤΡΟΧΙΑ ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ

...Πορτογαλία όμως χωρίς Amalia, δε γίνεται
.

ΣΕ ΤΡΟΧΙΑ ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ

..Στ΄αλήθεια, είναι λίγοι εκείνοι που γνωρίζουν την ύπαρξη ενός μικρού εγκεφάλου σε καθένα από τα δάχτυλα του χεριού, κάπου ανάμεσα στην πρώτη, τη δεύτερη και την τρίτη φάλαγγα. Εκείνο το άλλο όργανο που το ονομάζουμε εγκέφαλο, και που μ΄αυτό ήρθαμε στον κόσμο, αυτό που κουβαλάμε μέσα στο κρανίο μας, κι εκείνο κουβαλά εμάς για να το κουβαλήσουμε με τη σειρά μας, το μόνο που κατάφερε να παραγάγει ήταν προθέσεις, αόριστες, γενικές και συγκεχυμένες, και κυρίως ελάχιστα διακριτές, σχετικά με το τι θά πρεπε να κάνουν τα δάχτυλα. Αν, για παράδειγμα, κατέβηκε στον εγκέφαλο του κρανίου μια ιδέα για ζωγραφιά, ή μουσική, ή γλυπτική, ή λογοτεχνία, ή πύλινο ανθρωπάκι, το μόνο που κάνει είναι να εκδηλώσει την επιθυμία, κι ύστερα κάθεται και περιμένει να δει τι θ’ απογίνει. Επειδή πάσαρε μια εντολή στα χέρια και στα δάχτυλα, πιστεύει, ή προσποιείται πως πιστεύει, πως δεν χρειάζεται τίποτε άλλο, κι όταν τα άκρα των χεριών εκτελέσουν ορισμένες λειτουργίες, αυτή θα έχει εκτελεστεί. Ποτέ δεν είχε την περιέργεια να αναρωτηθεί για ποιο λόγο το τελικό αποτέλεσμα αυτού του χειρισμού, που παραμένει περίπλοκος και στις απλούστερες ακόμα εκφάνσεις του, παρουσιάζει τόσο μικρή ομοιότητα μ’ αυτό που είχε φανταστεί προτού δώσει οδηγίες στα χέρια. Ας σημειωθεί ότι, όταν γεννιόμαστε, τα δάχτυλα δεν έχουν ακόμα εγκεφάλους, αυτοί σχηματίζονται σιγά σιγά με το πέρασμα του χρόνου και τη βοήθεια όσων βλέπουν τα μάτια μας. Η βοήθεια των ματιών είναι σημαντική όσο και η βοήθεια αυτού που μπορεί να ιδωθεί μέσα απ΄αυτά. Γι΄αυτό κι εκείνο που ανέκαθεν τα δάχτυλα γνώριζαν καλύτερα να κάνουν είναι να αποκαλύπτουν το κρυφό. Αυτό που ο εγκέφαλος τυχόν προσλαμβάνει ως γνώση αυθόρμητη, μαγική ή υπερφυσική, του το δίδαξαν τα δάχτυλα με τους μικρούς τους εγκεφάλους. Για να μάθει ο εγκέφαλος του κρανίου τι είναι πέτρα, χρειάστηκε πρώτα να την αγγίξουν τα δάχτυλα, να νιώσουν την τραχιά της επιφάνεια, το βάρος και την πυκνότητα, χρειάστηκε πρώτα να πληγιάσουν πάνω της. Πολύ καιρό αργότερα μπόρεσε ο εγκέφαλος να καταλάβει πως από κείνο το κομμάτι βράχου μπορούσε να φτιαχτεί ένα πράγμα που θα ονομάσει μαχαίρι κι ένα πράγμα που θα ονομάσει είδωλο. Ο εγκέφαλος του κρανίου έχει ζήσει μια ζωή καθυστερημένος σε σχέση με τα χέρια, κι ακόμα και στην επόχη μας που μας φαίνεται πως πήρε κεφάλι και τα προσπέρασε, τα δάχτυλα εξακολουθούν να του εξηγούν τις εξερευνήσεις της αφής, το τρέμουλο της επιδερμίδας όταν αγγίζει τον πηλό, την κοφτερή αιχμή της σμίλης, τη δαγκωματιά από το οξύ της πλάκας, την ανεπαίσθητη δόνηση ενός φύλλου χαρτιού, την ορεογραφία της ύφανσης, το πλέξιμο των ινών, το ανάγλυφο αλφαβητάρι του κόσμου…
…Ολόκληρη η αρχαιολογία των υλικών είναι μια αρχαιολογία των ανθρώπων. Αυτό που τούτος ο πηλός κρύβει και δείχνει είναι η διαδρομή της ύπαρξης στο χρόνο και το πέρασμά της από το χώρο, τα σημάδια από τα δάχτυλα, οι γρατζουνιές από τα νύχια, οι στάχτες και τα σβησμένα προσανάμματα, τα δικά μας κόκαλα και τα ξένα, οι δρόμοι που διασταυρώνονται εσαεί και όλο απομακρύνονται και χάνονται ο ένας από τον άλλο. Ο σπόρος αυτός που φυτρώνει στην επιφάνεια είναι μια ανάμνηση, αυτό το βούλιαγμα είναι το σημάδι που άφησε ένα ξαπλωμένο κορμί. Ο εγκέφαλος ρώτησε και ζήτησε, το χέρι απάντησε κι έφτιαξε. Η Μάρτα το είπε διαφορετικά, Του πήρες πια τον αέρα.

Ζοζε Σαραμάγκου
Η σπηλιά
Εκδ. Καστανιώτη

WELCOME TO GREECE, MISTER BROWN!

Παρακαλώ, τον ήχο δυνατά!

ΜΠΑΡΜΠΕΡΗΔΕΣ

Υπαίθριοι μπαρμπέρηδες (H. G. Dwight, "Saloniki",
The National Geographic Magazine, τ.ΧΧΧ,3, 1916, σ.231)


Ο σιωπηλός

Δεν δύναμαι να κατηγορήσω τον κουρέα
μου ότι εκληρονόμησε το ελάττωμα των αρχαίων
ομοτέχνων του. Ποτέ δεν ευρέθηκα εις την ανάγκην,
εις ην ο αρχαίος εκείνος, όστις ερωτηθείς παρά του
κουρέως "Πώς σε κείρω;" απήντησε "Σιωπών".
Ποτέ δεν μου ανέπτυξε τας ιδέας του περί διοργανώσεως
του στρατού μας ή τας γνώμας του περί του γλωσσικού
ζητήματος. Εξ εναντίας αυτός αναγκάζεται να μου
συμβουλεύει σιωπήν δια να μη με κόψει με το ξυράφι του.
"Προσέξετε, μη μιλάτε να μην κοπείτε!"
Αυτό δε και το "με τις υγείες σας", με το οποίον τελειώνει
το ξύρισμα, είναι αι μόναι λέξεις τας οποίας ακούω από
το στόμα του.
...
Αλλ' η ολιγολογία του κουρέως μου, ενώ αφ' ενός με
ευχαρίστει, εξάλλου μ' επείσμωνε και μ' εσκανδάλιζε.
Μου εφαίνετο τρόπον τινά ασέβεια προς τα παραδόσεις
του επαγγέλματος και διέψευδε την ιδέαν την οποία είχα
περί των κουρέων κατά τρόπον τόσον απρόοπτον, ώστε
να μου φαίνεται ως προσβολή προσωπική. Αυτός, όχι μόνον
φλύαρος δεν ήτο, αλλά και δεν υπέφερε τας ομιλίας των
άλλων.
Δια τούτο ανέστρεψα τους όρους. Εφλυάρουν εγώ ο πελάτης,
προσπαθών να εξερεθίσω την σιωπηλήν του απάθειαν και
εκδικούμενος συγχρόνως δι' όσα έχει υποφέρει απ' αιώνων
το γενειοφόρον γένος των ανθρώπων από την πολυλογίαν
των κουρέων. Αλλ' εις τας ερωτήσεις μου απήντα με ξηρά
μονοσύλλαβα και οσάκις τον ηνάγκαζα να ειπεί περισσότερα,
μου επέβαλλε σιωπήν με την απειλήν του ξυραφιού.
"Μη μιλάτε, σας είπα, να μη σας κόψει το ξυράφι".
Υποθέτω δε ότι σκοπίμως μ' έκοπτεν ενίοτε, δια να ενισχύσει
και δια του παραδείγματος τους λόγους του.
...

Απόσπασμα από το διήγημα του
Ιωάννη Κονδυλάκη
Ο Σιωπηλός

από το Ο Μαύρος Γάτος
και άλλα διηγήματα
εκδ. Στιγμή