H Άλλη κουκούλα

Η άλλη κουκούλα είναι αόρατη. Δεν διώκεται ποινικά.
Καπελώνει με ρυθμό επιδημίας τους πολίτες και τους κρατάει δεμένους πισθάγκωνα με τρομοσενάρια. Τους φιμώνει με μπουκιές οικονομικής κρίσης.
Η άλλη κουκούλα ξεχωρίζει από τη μυρωδιά της. Τη μυρωδιά του φόβου που ρίζωσε για τα καλά. Του φόβου που καλλιεργείται εντατικά. Μυρίζουν τα λεωφορεία, οι δρόμοι, τα σπίτια έχουν ποτίσει.. μα αντί ν' ανοίξουν τα παράθυρα, τα κλείνουν και κλειδώνουν για να κρατήσουν έξω αυτό που είναι ήδη μέσα. Κλεισμένο μέσα αυξάνεται, η μυρωδιά κατακάθεται σ' όλο το σπίτι σα τη σκόνη. Μόνο που δεν μπορείς να την τινάξεις όπως τη σκόνη γιατί ποτίζει όπως η υγρασία.
Η άλλη κουκούλα μετατρέπει τους πολίτες σε στρατιωτάκια της τάξης και της ασφάλειας.
Χωρίς μεζούρα, με τη σέσουλα. Χωρίς γλώσσα, με αφορισμούς. Χωρίς πρόσωπο, με λάβαρο το φόβο.

τη μάσκα! και γρήγορα..

Bγάλτε τις κουκούλες και φορέστε γρήγορα τις μάσκες!
Ποιος είπε πως τα καρναβάλια τέλειωσαν;
Τόσα και τόσα τριγυρνάν ανάμεσά μας αδέσποτα παριστάνοντας
τους πολιτικούς και τους ηγέτες.

Προς μια νέα συνείδηση

Gloria Anzaldua, 1942-2004

Aποσπάσματα από το
La conciencia de la mestiza (1): Προς μια νέα συνείδηση.
.

Por la mujer de mi raza

hablara el espiritu (2)

O Mεξικάνος φιλόσοφος Jose Vasconcelos οραματίστηκε μια raza mestiza, una mezcla de razas afines, una raza de color -la primera raza sintesis del globo. (3) Tην ονόμασε φυλή του κόσμου, la raza cosmica(4), πέμπτη φυλή που αγκαλιάζει τις τέσσερις βασικές φυλές της υφηλίου.

Σε αντίθεση με τη θεωρία του καθαρού Άριου και την πολιτική φυλετικής καθαρότητας που ασκεί η λευκή Αμερική, η θεωρία του Vasconelos μιλάει για το συνανήκειν. Στη συμβολή δύο ή περισσότερων γενετικών ροών, με την αέναη "διασταύρωση" χρωμοσωμάτων, το κράμα των φυλών δεν εκβάλλει στη δημιουργία κατώτερων όντων αλλά χαρίζει γενιά υβριδική, ένα μεταλασσόμενο, πιο εύπλαστο είδος με πλούσιο γονιδιακό απόθεμα. Από αυτή τη φυλετική, ιδεολογική, πολιτισμική και βιολογική διασταύρωση διαμορφώνεται συνείδηση "αλλογενής" -νέα μιγαδική συνείδηση, una conciencia de mujer. Eίναι συνείδηση της Μεθορίου.

.

...Ωστόσο , δεν αρκεί να στέκεσαι στην αντίπερα όχθη και να ρωτάς φωνάζοντας, να εξαπολύεις προκλήσεις στις πατριαρχικές συμβάσεις των λευκών. Με την αντιπαράθεση εγκλείεσαι στο σχήμα της μονομαχίας ανάμεσα σε καταπιεστή και καταπιεζόμενο - και οι δυο τους, φυλακισμένοι στη μέχρι θανάτου μάχη τους, ξεπέφτουν στον κοινό παρονομαστή της βίας, σαν τον αστυνόμο με τον εγκληματία. Η αντιπαράθεση απορρίπτει τις απόψεις και τις παραδοχές του κυρίαρχου πολιτισμού και, για το λόγο αυτό, είναι περήφανα ανυπότακτη. Κάθε αντίδραση όμως περιορίζεται αλλά και εξαρτάται από εκείνο στο οποίο αντιδρά. Επειδή η αντιπαράθεση πηγάζει από την προβληματική σχέση με την αυθεντία -την αυθεντία έξω από μας αλλά και μέσα μας-, συνιστά βήμα προς την απελευθέρωση από την πολιτισμική κυριαρχία. Δεν είναι όμως τρόπος ζωής. Κάποια στιγμή, στην πορεία προς μια νέα συνείδηση, θα χρειαστεί να αφήσουμε πίσω την αντίπερα όχθη, η τομή ανάμεσα στους δύο θανάσιμους αντιπάλους με έναν τρόπο επουλώνεται, κι έτσι βρισκόμαστε να πατούμε στις δυο όχθες ταυτόχρονα κι αρχίζουμε μεμιάς να κοιτούμε με βλέμμα φιδιού κι αετού μαζί. Μπορεί όμως και να αποφασίσουμε να απεμπλακούμε από την κυρίαρχη κουλτούρα, να την ξεγράψουμε εντελώς σαν χαμένη υπόθεση και να διαβούμε τα σύνορα που οδηγούν σε μια ολότελα καινούργια και ξεχωριστή επικράτεια. Κι΄ακόμη, μπορεί να ακολουθήσουμε άλλο δρόμο. Μόλις αποφασίσουμε να δράσουμε αντί να αντιδράσουμε, εμφανίζονται πάμπολλες δυνατότητες.

.

Ανοχή στην αμφισημία.

Τούτες οι πάμπολλες δυνατότητες αφήνουν τη mestiza να παλεύει με τα κύματα σε θάλασσες αχαρτογράφητες. Καθώς προσλαμβάνει αλληλοσυγκρουόμενες πληροφορίες και οπτικές γωνίες, τα ψυχολογικά της σύνορα κατακλύζονται. Έχει κιόλας ανακαλύψει πως δεν μπορεί να κρατήσει έννοιες και ιδέες αυστηρά περιχαρακωμένες. Τα σύνορα και τα τείχη που δήθεν αναχαιτίζουν τις ανεπιθύμητες ιδέες είναι οχυρωμένες έξεις και τύποι συμπεριφοράς. Αυτές οι έξεις και οι τύποι συμπεριφοράς είναι ο εσωτερικός εχθρός. Ακαμψία σημαίνει θάνατος. Θα τανύσει την ψυχή της προς όλες τις κατευθύνσεις, μόνο αν παραμείνει ευέλικτη. ..

...Η νέα mestiza τα βγάζει πέρα αναπτύσσοντας ανοχή στις αντιφάσεις, ανοχή στην αμφισημία. Μαθαίνει να είναι Ινδιάνα στον μεξικανικό πολιτισμό, Μεξικάνα από τη σκοπιά του Αγγλοαμερικάνικου. Μαθαίνει να είναι ζογκλέρ των πολιτισμών. Έχει πληθυντική προσωπικότητα, λειτουργεί πληθυντικά -δεν πετάει τίποτα, το καλό και το κακό και το άσχημο, δεν απορρίπτει τίποτα, δεν εγκαταλείπει τίποτα. Όχι απλώς αντέχει τις αντιφάσεις αλλά μετατρέπει την αμφισημία σε κάτι άλλο.

.. Το εστιακό σημείο ή το υπομόχλιο, η κρίσιμη καμπή στην οποία στέκεται η μιγάδα βρίσκεται εκεί που τα φαινόμενα τείνουν στη σύγκρουση. Βρίσκεται εκεί που αναδύεται η δυνατότητα να ενωθούν όλα όσα είναι χωριστά. Η συνένωση αυτή δεν είναι από εκείνες στις οποίες τα αποκομμένα ή διαχωρισμένα κομμάτια απλώς συναντιούνται. Ούτε πρόκειται για εξισορρόπηση αντιτιθέμενων δυνάμεων. Ο εαυτός επιχειρώντας να επεξεργαστεί μια σύνθεση, έχει προσθέσει ένα τρίτο στοιχείο, μεγαλύτερο από το άθροισμα των ξεχωριστών συστατικών μερών του. Τούτο το τρίτο στοιχείο είναι μια νέα συνείδηση -συνείδηση μιγαδική- και, μολονότι είναι πηγή έντονου πόνου, ο δυναμισμός της αντλείται από την αδιάλειπτη δημιουργική κίνηση που επιμένει να κλονίζει την μονολιθική όψη κάθε νέου παραδείγματος...

...Έργο της μιγαδικής συνείδησης είναι να συντρίψει το δυϊσμό υποκειμένου-αντικειμένου, που την κρατά αιχμάλωτη, και να δείξει με σάρκα και οστά και με τις εικόνες του έργου της πώς αυτός ο δυϊσμός υπερβαίνεται. Η απάντηση στο πρόβλημα που υπάρχει ανάμεσα στη λευκή φυλή και την έγχρωμη, ανάμεσα στους άντρες και τις γυναίκες, έγκειται στην επούλωση της τομής που έχει ως αφετηρία τα ίδια τα θεμέλια της ζωής μας, του πολιτισμού μας, των γλωσσών μας, των σκέψεων μας. Με τη ριζική εκθεμελίωση του δυϊστικού τρόπου σκέψης από την ατομική και τη συλλογική συνείδηση αρχίζει ένας αγώνας μακροχρόνιος -τρέφουμε όμως τη βαθιά ελπίδα πως ο αγώνας αυτός θα μας οδηγήσει εκεί που ο βιασμός, η βία, ο πόλεμος δεν θα υπάρχουν πια.

.

1. "Η συνείδηση της μιγάδας". Η λέξη "mestiza" αναφέρεται σε μιγάδες που προέρχονται από τους ιθαγενείς ινδιάνικους πληθυσμούς και τους λατινικής καταγωγής λευκούς.

2. "Για τη γυναίκα της φυλής μου/ θα μιλήσει το πνεύμα"

3. "Φυλή μιγαδική, μείγμα φυλών συγγενικών, φυλή έγχρωμη - η πρώτη φυλή σύνθεση της υδρογείου"

4. Vasconcelos Jose, La raza cosmica: Mission de la raza Ibero-Americana, Aguilar S.A. de ediciones, Mεξικό.

.

Το la concencia de la mestiza, σε μετάφραση Πελαγίας Μαρκέτου,

περιλαμβάνεται στο : Αθηνά Αθανασίου (επιμέλεια), Φεμινιστική θεωρία και πολιτισμική κριτική.

εκδ. Νήσος, 2006.

H φάκα

Ingeborg Bachmann, 1926-1973

..Γιατί ο καθένας πιάνει κάποτε σειρά στο παιχνίδι που βρίσκει να προϋπάρχει απ' αυτόν και που αναγκάζεται να κατανοήσει: αναπαραγωγή και αγωγή, οικονομία και πολιτική- κι έχει κάθε δικαίωμα ν' ασχοληθεί με χρήμα και με συναίσθημα και με δουλειά και με εφεύρεση και με την εξήγηση των κανόνων του παιχνιδιού που λέγεται σκέψη.
Μια όμως και αυξανόμαστε και πληθυνόμαστε με τόση εμπιστοσύνη, πρέπει μάλλον να συμβιβαστούμε. Το παιχνίδι χρειάζεται τους παίκτες (ή μήπως χρειάζονται οι παίχτες το παιχνίδι;). Στο κάτω-κάτω κι εμένα με είχαν φέρει με τόση εμπιστοσύνη στον κόσμο και τώρα είχα φυτέψει εγώ ένα παιδί στον κόσμο...

...Και τώρα; Παλιότερα είχα σκεφτεί πως πρέπει να του διδάξω τον κόσμο. Από τον καιρό των βουβών διαφωνιών κι έπειτα τα είχα χάσει και διδάχτηκα άλλα. Δεν ήταν, παραδείγματος χάρη, στο χέρι μου να του αποσιωπήσω την ονομασία των πραγμάτων, να μη του μάθω τη χρήση των αντικειμένων; Ήταν ο πρώτος άνθρωπος. Μαζί του άρχισαν όλα και δεν ήταν καθόλου σίγουρο πως θα ήταν δυνατό και ν' αλλάζουν μ' αυτόν. Μήπως θα έπρεπε να του παραδώσω τον κόσμο γυμνό και χωρίς νόημα; Δεν είχα καμιά υποχρέωση να τον μυήσω σε σκοπούς και στόχους, ούτε στο καλό και στο κακό, σ' αυτό που πράγματι είναι και σ' αυτό που κάνει πως είναι... Γιατί να τον τραβήξω προς το μέρος μου, να τον κάνω να γνωρίσει και να πιστέψει και να χαρεί και να υποφέρει! ...
Και ξάφνου ήξερα: όλα είναι θέμα γλώσσας και όχι μόνο μιας, αυτής της γερμανικής γλώσσας που δημιουργήθηκε μαζί με άλλες στη Βαβέλ με σκοπό ν' αναστατώσουν τον κόσμο. Γιατί από κάτω τους κουφοκαίει άλλη μια γλώσσα, που φτάνει ως τις χειρονομίες και τα βλέμματα, ως τη λειτουργία των σκέψεων και την πορεία των αισθημάτων και μέσα σ' αυτή ενέχεται ήδη όλη μας η δυστυχία. Όλα κατέληγαν στο ερώτημα αν μπορούσα να προφυλάξω το παιδί από τη γλώσσα μας, ώσπου να ιδρύσει αυτό μια καινούργια και να προλογίσει μια νέα εποχή...

...Ναι, βέβαια, τις Κυριακές έκανα μαζί του περιπάτους στο δάσος της Βιέννης, κι όταν φτάναμε κοντά στο νερό κάτι μου έλεγε μέσα μου: Μάθε του τη γλώσσα του νερού! Βαδίζαμε από πέτρα σε πέτρα. Από ρίζα σε ρίζα. Μάθε του τη γλώσσα της πέτρας! Ριζοβόλησέ τον από την αρχή! Τα φύλλα έπεφταν γιατί ήταν και πάλι φθινόπωρο. Μάθε του τη γλώσσα των φύλλων!
Αλλά, αφού εγώ από τέτοιες γλώσσες ούτε ήξερα ούτε έβρισκα λέξη, αφού ήξερα μόνο τη δική μου γλώσσα και δε μπορούσα να βγω έξω από τα όριά της, τον πήγαινα βουβά στους δρόμους πάνω-κάτω και ξανά στο σπίτι, όπου έμαθε να σχηματίζει προτάσεις και πιάστηκε στη φάκα.

Ινγκεμποργκ Μπάχμαν
Από το διήγημα, το Παν
Εξάντας, 21ος αιώνας.

Χωρίς

1936-1972

LA CARENCIA .
Yo no sé de pájaros,
no conozco la historia del fuego.
Pero creo que mi soledad debería tener alas.
.
Αlejandra Pizarnik
Las aventuras perdidas
.
Δεν ξέρω από πουλιά,
την ιστορία της φωτιάς δε τη γνωρίζω.
Όμως νομίζω πως θά'πρεπε η μοναξιά μου να έχει φτερά.

χρώματα

Σ' όλα τα χρώματα ακούμπησα τον κώλο μου
Άλλοτε με μουτζούρωσαν, άλλοτε με ομορφυναν
Μακιγιάζ, δε χρησιμοποίησα ποτέ.
Στ' αδέσποτα του χρόνου
που ανθίζουν στο κεφάλι μου λευκά,
λουράκι δεν θα φορέσω.

φωτιά και ανάπαυση

"Τι τους χρειάζονται τόσους σταυρούς;" ρώτησα τη μαμά

τη μέρα που πήγαμε να δούμε τα ξαδέρφια μου.
"Για ν' αναπαυθούν εν ειρήνη και να αναληφθούν στους
ουρανούς", είπε η μάνα κλαίγοντας με καυτά δάκρυα και τα-
χτοποιώντας ένα λουλούδινο στεφάνι σ' έναν σταυρό, λίγο πιο
πέρα. Εγώ, ξεπάτωσα εφτά, τους έχωσα κάτω απ' τη μασχάλη
και τους κουβάλησα σπίτι. Τους βόλεψα πάνω στο κρεβάτι μου
για να αναπαύομαι ήσυχος και να μην αισθάνομαι τίποτα,
ούτε καν τα τσιμπήματα από τα κουνούπια. Στα μέρη μας,
έχουν κάτι κεντριά χειρότερα κι απ' των σκορπιών.

"Αυτοί οι σταυροί είναι για να ξεκουραζόμαστε", είπα στη
γιαγιά όταν μπήκε στο δωμάτιο. Η γιαγιά μου είναι πολύ
γριά, σκέφτηκα καθώς ξάπλωνα. "Πάρε δύο σταυρούς να
σου βρίσκονται", είπα στη γιαγιά. Τους μάζεψε όλους.
"Δεν έχουμε ξύλα σήμερα", είπε. Στάθηκε μπροστά στο
φούρνο, τους έσπασε σε κομμάτια και τους πέταξε στη
φωτιά.
"Τι κάνεις εκεί, ξεκουτιάρα!" της φώναξα κι άρπαξα ένα
κομμάτι φλεγόμενου σταυρού να της το πετάξω να της κάψω
τα μάτια. Αλλά με τούτη τη γριά δεν τα βγάζει κανείς εύκολα
πέρα. Με το που μ' είδε, έπιασε την κατσαρόλα με το ζεματιστό
νερό και πήγε να με περιχύσει. Κι αν δεν τα κατάφερνα να της
ξεφύγω, τώρα θα' μουν σα βρασμένο γουρούνι.

Ρεϊνάλντο Αρένας
Ο Σελεστίνο πριν την αυγή
εκδ. Εξάντας