Προς μια νέα συνείδηση

Gloria Anzaldua, 1942-2004

Aποσπάσματα από το
La conciencia de la mestiza (1): Προς μια νέα συνείδηση.
.

Por la mujer de mi raza

hablara el espiritu (2)

O Mεξικάνος φιλόσοφος Jose Vasconcelos οραματίστηκε μια raza mestiza, una mezcla de razas afines, una raza de color -la primera raza sintesis del globo. (3) Tην ονόμασε φυλή του κόσμου, la raza cosmica(4), πέμπτη φυλή που αγκαλιάζει τις τέσσερις βασικές φυλές της υφηλίου.

Σε αντίθεση με τη θεωρία του καθαρού Άριου και την πολιτική φυλετικής καθαρότητας που ασκεί η λευκή Αμερική, η θεωρία του Vasconelos μιλάει για το συνανήκειν. Στη συμβολή δύο ή περισσότερων γενετικών ροών, με την αέναη "διασταύρωση" χρωμοσωμάτων, το κράμα των φυλών δεν εκβάλλει στη δημιουργία κατώτερων όντων αλλά χαρίζει γενιά υβριδική, ένα μεταλασσόμενο, πιο εύπλαστο είδος με πλούσιο γονιδιακό απόθεμα. Από αυτή τη φυλετική, ιδεολογική, πολιτισμική και βιολογική διασταύρωση διαμορφώνεται συνείδηση "αλλογενής" -νέα μιγαδική συνείδηση, una conciencia de mujer. Eίναι συνείδηση της Μεθορίου.

.

...Ωστόσο , δεν αρκεί να στέκεσαι στην αντίπερα όχθη και να ρωτάς φωνάζοντας, να εξαπολύεις προκλήσεις στις πατριαρχικές συμβάσεις των λευκών. Με την αντιπαράθεση εγκλείεσαι στο σχήμα της μονομαχίας ανάμεσα σε καταπιεστή και καταπιεζόμενο - και οι δυο τους, φυλακισμένοι στη μέχρι θανάτου μάχη τους, ξεπέφτουν στον κοινό παρονομαστή της βίας, σαν τον αστυνόμο με τον εγκληματία. Η αντιπαράθεση απορρίπτει τις απόψεις και τις παραδοχές του κυρίαρχου πολιτισμού και, για το λόγο αυτό, είναι περήφανα ανυπότακτη. Κάθε αντίδραση όμως περιορίζεται αλλά και εξαρτάται από εκείνο στο οποίο αντιδρά. Επειδή η αντιπαράθεση πηγάζει από την προβληματική σχέση με την αυθεντία -την αυθεντία έξω από μας αλλά και μέσα μας-, συνιστά βήμα προς την απελευθέρωση από την πολιτισμική κυριαρχία. Δεν είναι όμως τρόπος ζωής. Κάποια στιγμή, στην πορεία προς μια νέα συνείδηση, θα χρειαστεί να αφήσουμε πίσω την αντίπερα όχθη, η τομή ανάμεσα στους δύο θανάσιμους αντιπάλους με έναν τρόπο επουλώνεται, κι έτσι βρισκόμαστε να πατούμε στις δυο όχθες ταυτόχρονα κι αρχίζουμε μεμιάς να κοιτούμε με βλέμμα φιδιού κι αετού μαζί. Μπορεί όμως και να αποφασίσουμε να απεμπλακούμε από την κυρίαρχη κουλτούρα, να την ξεγράψουμε εντελώς σαν χαμένη υπόθεση και να διαβούμε τα σύνορα που οδηγούν σε μια ολότελα καινούργια και ξεχωριστή επικράτεια. Κι΄ακόμη, μπορεί να ακολουθήσουμε άλλο δρόμο. Μόλις αποφασίσουμε να δράσουμε αντί να αντιδράσουμε, εμφανίζονται πάμπολλες δυνατότητες.

.

Ανοχή στην αμφισημία.

Τούτες οι πάμπολλες δυνατότητες αφήνουν τη mestiza να παλεύει με τα κύματα σε θάλασσες αχαρτογράφητες. Καθώς προσλαμβάνει αλληλοσυγκρουόμενες πληροφορίες και οπτικές γωνίες, τα ψυχολογικά της σύνορα κατακλύζονται. Έχει κιόλας ανακαλύψει πως δεν μπορεί να κρατήσει έννοιες και ιδέες αυστηρά περιχαρακωμένες. Τα σύνορα και τα τείχη που δήθεν αναχαιτίζουν τις ανεπιθύμητες ιδέες είναι οχυρωμένες έξεις και τύποι συμπεριφοράς. Αυτές οι έξεις και οι τύποι συμπεριφοράς είναι ο εσωτερικός εχθρός. Ακαμψία σημαίνει θάνατος. Θα τανύσει την ψυχή της προς όλες τις κατευθύνσεις, μόνο αν παραμείνει ευέλικτη. ..

...Η νέα mestiza τα βγάζει πέρα αναπτύσσοντας ανοχή στις αντιφάσεις, ανοχή στην αμφισημία. Μαθαίνει να είναι Ινδιάνα στον μεξικανικό πολιτισμό, Μεξικάνα από τη σκοπιά του Αγγλοαμερικάνικου. Μαθαίνει να είναι ζογκλέρ των πολιτισμών. Έχει πληθυντική προσωπικότητα, λειτουργεί πληθυντικά -δεν πετάει τίποτα, το καλό και το κακό και το άσχημο, δεν απορρίπτει τίποτα, δεν εγκαταλείπει τίποτα. Όχι απλώς αντέχει τις αντιφάσεις αλλά μετατρέπει την αμφισημία σε κάτι άλλο.

.. Το εστιακό σημείο ή το υπομόχλιο, η κρίσιμη καμπή στην οποία στέκεται η μιγάδα βρίσκεται εκεί που τα φαινόμενα τείνουν στη σύγκρουση. Βρίσκεται εκεί που αναδύεται η δυνατότητα να ενωθούν όλα όσα είναι χωριστά. Η συνένωση αυτή δεν είναι από εκείνες στις οποίες τα αποκομμένα ή διαχωρισμένα κομμάτια απλώς συναντιούνται. Ούτε πρόκειται για εξισορρόπηση αντιτιθέμενων δυνάμεων. Ο εαυτός επιχειρώντας να επεξεργαστεί μια σύνθεση, έχει προσθέσει ένα τρίτο στοιχείο, μεγαλύτερο από το άθροισμα των ξεχωριστών συστατικών μερών του. Τούτο το τρίτο στοιχείο είναι μια νέα συνείδηση -συνείδηση μιγαδική- και, μολονότι είναι πηγή έντονου πόνου, ο δυναμισμός της αντλείται από την αδιάλειπτη δημιουργική κίνηση που επιμένει να κλονίζει την μονολιθική όψη κάθε νέου παραδείγματος...

...Έργο της μιγαδικής συνείδησης είναι να συντρίψει το δυϊσμό υποκειμένου-αντικειμένου, που την κρατά αιχμάλωτη, και να δείξει με σάρκα και οστά και με τις εικόνες του έργου της πώς αυτός ο δυϊσμός υπερβαίνεται. Η απάντηση στο πρόβλημα που υπάρχει ανάμεσα στη λευκή φυλή και την έγχρωμη, ανάμεσα στους άντρες και τις γυναίκες, έγκειται στην επούλωση της τομής που έχει ως αφετηρία τα ίδια τα θεμέλια της ζωής μας, του πολιτισμού μας, των γλωσσών μας, των σκέψεων μας. Με τη ριζική εκθεμελίωση του δυϊστικού τρόπου σκέψης από την ατομική και τη συλλογική συνείδηση αρχίζει ένας αγώνας μακροχρόνιος -τρέφουμε όμως τη βαθιά ελπίδα πως ο αγώνας αυτός θα μας οδηγήσει εκεί που ο βιασμός, η βία, ο πόλεμος δεν θα υπάρχουν πια.

.

1. "Η συνείδηση της μιγάδας". Η λέξη "mestiza" αναφέρεται σε μιγάδες που προέρχονται από τους ιθαγενείς ινδιάνικους πληθυσμούς και τους λατινικής καταγωγής λευκούς.

2. "Για τη γυναίκα της φυλής μου/ θα μιλήσει το πνεύμα"

3. "Φυλή μιγαδική, μείγμα φυλών συγγενικών, φυλή έγχρωμη - η πρώτη φυλή σύνθεση της υδρογείου"

4. Vasconcelos Jose, La raza cosmica: Mission de la raza Ibero-Americana, Aguilar S.A. de ediciones, Mεξικό.

.

Το la concencia de la mestiza, σε μετάφραση Πελαγίας Μαρκέτου,

περιλαμβάνεται στο : Αθηνά Αθανασίου (επιμέλεια), Φεμινιστική θεωρία και πολιτισμική κριτική.

εκδ. Νήσος, 2006.