Κυριακή 26 Οκτωβρίου 2008

ΣΕ ΤΡΟΧΙΑ ΣΑΡΑΜΑΓΚΟΥ




..Στ΄αλήθεια, είναι λίγοι εκείνοι που γνωρίζουν την ύπαρξη ενός μικρού εγκεφάλου σε καθένα από τα δάχτυλα του χεριού, κάπου ανάμεσα στην πρώτη, τη δεύτερη και την τρίτη φάλαγγα. Εκείνο το άλλο όργανο που το ονομάζουμε εγκέφαλο, και που μ΄αυτό ήρθαμε στον κόσμο, αυτό που κουβαλάμε μέσα στο κρανίο μας, κι εκείνο κουβαλά εμάς για να το κουβαλήσουμε με τη σειρά μας, το μόνο που κατάφερε να παραγάγει ήταν προθέσεις, αόριστες, γενικές και συγκεχυμένες, και κυρίως ελάχιστα διακριτές, σχετικά με το τι θά πρεπε να κάνουν τα δάχτυλα. Αν, για παράδειγμα, κατέβηκε στον εγκέφαλο του κρανίου μια ιδέα για ζωγραφιά, ή μουσική, ή γλυπτική, ή λογοτεχνία, ή πύλινο ανθρωπάκι, το μόνο που κάνει είναι να εκδηλώσει την επιθυμία, κι ύστερα κάθεται και περιμένει να δει τι θ’ απογίνει. Επειδή πάσαρε μια εντολή στα χέρια και στα δάχτυλα, πιστεύει, ή προσποιείται πως πιστεύει, πως δεν χρειάζεται τίποτε άλλο, κι όταν τα άκρα των χεριών εκτελέσουν ορισμένες λειτουργίες, αυτή θα έχει εκτελεστεί. Ποτέ δεν είχε την περιέργεια να αναρωτηθεί για ποιο λόγο το τελικό αποτέλεσμα αυτού του χειρισμού, που παραμένει περίπλοκος και στις απλούστερες ακόμα εκφάνσεις του, παρουσιάζει τόσο μικρή ομοιότητα μ’ αυτό που είχε φανταστεί προτού δώσει οδηγίες στα χέρια. Ας σημειωθεί ότι, όταν γεννιόμαστε, τα δάχτυλα δεν έχουν ακόμα εγκεφάλους, αυτοί σχηματίζονται σιγά σιγά με το πέρασμα του χρόνου και τη βοήθεια όσων βλέπουν τα μάτια μας. Η βοήθεια των ματιών είναι σημαντική όσο και η βοήθεια αυτού που μπορεί να ιδωθεί μέσα απ΄αυτά. Γι΄αυτό κι εκείνο που ανέκαθεν τα δάχτυλα γνώριζαν καλύτερα να κάνουν είναι να αποκαλύπτουν το κρυφό. Αυτό που ο εγκέφαλος τυχόν προσλαμβάνει ως γνώση αυθόρμητη, μαγική ή υπερφυσική, του το δίδαξαν τα δάχτυλα με τους μικρούς τους εγκεφάλους. Για να μάθει ο εγκέφαλος του κρανίου τι είναι πέτρα, χρειάστηκε πρώτα να την αγγίξουν τα δάχτυλα, να νιώσουν την τραχιά της επιφάνεια, το βάρος και την πυκνότητα, χρειάστηκε πρώτα να πληγιάσουν πάνω της. Πολύ καιρό αργότερα μπόρεσε ο εγκέφαλος να καταλάβει πως από κείνο το κομμάτι βράχου μπορούσε να φτιαχτεί ένα πράγμα που θα ονομάσει μαχαίρι κι ένα πράγμα που θα ονομάσει είδωλο. Ο εγκέφαλος του κρανίου έχει ζήσει μια ζωή καθυστερημένος σε σχέση με τα χέρια, κι ακόμα και στην επόχη μας που μας φαίνεται πως πήρε κεφάλι και τα προσπέρασε, τα δάχτυλα εξακολουθούν να του εξηγούν τις εξερευνήσεις της αφής, το τρέμουλο της επιδερμίδας όταν αγγίζει τον πηλό, την κοφτερή αιχμή της σμίλης, τη δαγκωματιά από το οξύ της πλάκας, την ανεπαίσθητη δόνηση ενός φύλλου χαρτιού, την ορεογραφία της ύφανσης, το πλέξιμο των ινών, το ανάγλυφο αλφαβητάρι του κόσμου…
…Ολόκληρη η αρχαιολογία των υλικών είναι μια αρχαιολογία των ανθρώπων. Αυτό που τούτος ο πηλός κρύβει και δείχνει είναι η διαδρομή της ύπαρξης στο χρόνο και το πέρασμά της από το χώρο, τα σημάδια από τα δάχτυλα, οι γρατζουνιές από τα νύχια, οι στάχτες και τα σβησμένα προσανάμματα, τα δικά μας κόκαλα και τα ξένα, οι δρόμοι που διασταυρώνονται εσαεί και όλο απομακρύνονται και χάνονται ο ένας από τον άλλο. Ο σπόρος αυτός που φυτρώνει στην επιφάνεια είναι μια ανάμνηση, αυτό το βούλιαγμα είναι το σημάδι που άφησε ένα ξαπλωμένο κορμί. Ο εγκέφαλος ρώτησε και ζήτησε, το χέρι απάντησε κι έφτιαξε. Η Μάρτα το είπε διαφορετικά, Του πήρες πια τον αέρα.

Ζοζε Σαραμάγκου
Η σπηλιά
Εκδ. Καστανιώτη

6 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Οι Γερμανοι εχουν φτιαξει και μια λεξη γι'αυτο που τοσο ομορφα περιγραφει ο Σαραμαγκου:fingerfehler (με χρηση αρχικα στο Σκακι-ο εγκεφαλος ζητα απο το χερι να κανει μια κινηση και τα δαχτυλα κανουν καποια αλλη-και αργοτερα στη μουσικη).Πολυ πολυ προσφατα ο ορος μεταγραφηκε στην Αγγλικη ως fingerfailure..
Βεβαια καθως στη μεγαλη πλειοψηφια των ανθρωπων η γλωσσα ειναι στην αποκλειστικη εξουσια των "λογικων" διεργασιων του εγκεφαλου το αποτελεσμα κατηγοριοποιηθηκε ως λαθος η αποτυχια των δαχτυλων..Καλα που θαταν να εφτιαχνε κι ο Σαραμαγκου την δικη του λεξη..

melen είπε...

μέτοικε καλημέρα,
εαν κατάλαβα καλά, ο εγκέφαλος παίρνει μία απόφαση και τα δάχτυλα αρνούνται να την εκτελέσουν και επιλέγουν κάποια άλλη,μια ας πούμε ανταρσία των δαχτύλων, διορθώστε με αν κάνω λάθος..
Σε αυτήν την περίπτωση και εφόσον μιλάμε για σκάκι, υπάρχουν στατιστικά στοιχεία σχετικά με το ποιος επέλεξε τη σωστή κίνηση; Τα δάχτυλα ή ο εγκέφαλος του κρανίου όπως τον ονομάζει ο Σαραμάγκου;

Ανώνυμος είπε...

Μελεν καλημερα.
Σωστα καταλαβατε,στη σκακιστικη φιλολογια,αποδιδεται μ'αυτον τον ορο,ενα λαθος παντελως αδικαιολογητο για την δυναμικοτητα του παικτη,μια κινηση χωρις λογικη και σχεδιο,εστω και λανθασμενο..Προς επιρρωση του καταλυτικου ρολου των δακτυλων, ερχεται να προστεθει το γεγονος, οτι μια παρεμφερης κινηση στη γεωγραφια της σκακιερας,ειναι ευλογοφανης (π.χ. σπρωχνεις ενα πιονακι σου ενα κουτακι εμπρος, και επιτρεπεις τον αντιπαλο αξιωματικο να "φαει" την βασιλισσα σου,ενω αν το εσπρωχνες δυο,θα εμποδιζες την κινηση του προς αυτην)
Καθως το σκακι αποτελει την επιτομη του ορθολογισμου,το αντιθετο,να παιξει δηλαδη ενας αδυναμος παικτης,μια η περισσοτερες κινησεις πολυ πανω απο την δυναμικοτητα του,απεναντι σ'ενα ισχυρο αντιπαλο που ειχε παραβλεψει αυτη την συνεχεια,δεν αποδιδεται στην ιδια αιτια.Καθως η πιθανοτητα της θειας επιφοιτησης, εχει απονομιμοποιηθει ως ευλογοφανης εξηγηση στις μερες μας,το μυαλο των περισσοτερων πηγαινει στη χρηση εξωτερικης βοηθειας (ασυρματη επικοινωνια με υπολογιστη).

melen είπε...

Κοινώς η ερμηνεία αλλάζει και προσαρμόζεται σε αυτό που είναι εκ των προτέρων αναμενόμενο..
Αυτό είναι νομίζω ένα από το κύρια μειονεκτήματα της αυστηρά "τετράγωνης" λογικής.. προσπαθεί να εξηγήσει τα πάντα με τις δικές της παραμέτρους, αποκλείοντας από πεποίθηση οποιοδήποτε επιχείρημα σχηματίζεται έξω από το πεδίο αναφοράς της και πολλές φορές καταλήγει να κυνηγάει την ουρά της, αντί να κοιτάζει το προφανές..
Καλημέρα μέτοικε,
εδώ ο βοριάς κόπασε
το ίδιο ελπίζω και για το δικό σας νησί

Ανώνυμος είπε...

Αυτό που αισθάνεται η αίσθηση,αυτό που γνωρίζει το πνεύμα,δεν έχει ποτέ μέσα του το τέλος/σκοπό του.Η αίσθηση όμως και το πνεύμα θα ήθελαν να πειστούν ότι είναι τέλη/σκοποί όλων των πραγμάτων:τόση είναι η ματαιοδοξία τους.
.............
Ο δημιουργικός εαυτός δημιούργησε την εκτίμηση και την περιφρόνηση,δημιούργησε τη χαρά και τον πόνο.Το δημιουργικό σώμα δημιούργησε το πνεύμα ως ένα χέρι της θέλησής του.
.............
Υπάρχει περισσότερο λογικό στο σώμα σου παρά στην καλύτερή σοφία σου.Και ποιός ξέρει λοιπόν γιατί χρειάζεται το σώμα σου ακριβώς την καλύτερή σου σοφία;

(Για τους περιφρονητές του σώματος-F.Nietzsche,Also sprach Zarathustra)

Ποιός ξέρει γιατί;;;
Καλημέρα!

melen είπε...

@νάνοι
..Γι αυτό οι θεοί δεν έχουν σώμα και ψυχή/
αλλά μόνο σώμα κι είναι τέλειοι/
κι έχουν τη συνείδηση στην ίδια τη θεία σάρκα

Αλμπέρτο Καέϊρο
Ποιήματα ασύζευκτα